İleri demokrasilerde medyanın üzerine düşen görev ve sorumlulukları; doğru haber verme, kamuoyunun serbestçe oluşmasını sağlama, kamu yararına hareket etme ve demokrasiye hizmet etmektir. Özellikle seçim dönemlerinde sıklıkla kamuoyu araştırmaları yayınlayan medya kuruluşlarının, kamuoyunun serbestçe oluşabilmesi için doğru bir şekilde yapılan kamuoyu araştırmalarını haberleştirmesi gerekmektedir. Medya kuruluşları, oluşturmuş oldukları içerikleri topluma sunmak yoluyla kamuoyunun serbestçe oluşmasına zemin hazırlar ve bu, bireylerin seçim kampanyaları döneminde tercih yapma sürecinde daha önemli bir durum haline gelmektedir.

Kamuoyu araştırma sonuçlarının siyasetçi ve seçmenler üzerinde farklı şekillerde etkili olduğu bilinmektedir. Medya kuruluşlarının en önemli haber kaynaklarından biri olan seçim anketleri seçim olmayan dönemlerde de medyada kendisine yer bulmakta olup objektif ve bilimsel yapılsın ya da yapılmasınlar en önemli özellikleri arasında toplumu/seçmenleri yönlendirebilme  ve propaganda aracı olarak kullanılabilme özelliği bulunmaktadır. Bundan dolayı medya araştırmaları doğru, eksiksiz ve yanlış anlaşılmaya mahal vermeyecek şekilde sunmalıdır.

Günümüzde medya kuruluşları özellikle yerel gazeteler, bu etiği yerine getirememektedirler. Yerel gazetelerin tek gelir kaynaklarının abonelik ve reklamlar olduğu bir dönemde, gazetelerin kendilerine ek gelir kaynakları yaratma istekleri kimsenin meçhulü değildir. Gelir kaynakları yaratılırken ilk hedef olarak her zaman siyaset göze çarpmaktadır. Çünkü siyasetçilerin kendi tanıtımlarını yapmalarındaki yegane unsur gazetecilerdir. İşte bu gazeteler, beraber çalıştıkları siyasetçilerin tanınması, o siyasetçi ile ilgili bir kamuoyu oluşması için çeşitli manipülasyonlar uygulayabilirler. Haber içeriği düzenleyebilir, web sitelerinde bir galeri oluşturabilir, ısmarlama köşe yazıları yazdırabilir ve doldurma anketler oluşturabilirler.

Anket meselesi

Son günlerde karşımıza çıkan onlarca anket, halkta bir karşılığı olsun ya da olmasın bir kamuoyu oluşturmaya yeterli olmuştur. Ancak bu anketlerin çok yanıltıcı taraflarının olduğunu söylememiz gerekir. Zira henüz seçime daha 9 ay varken, potansiyel adayların oluşturduğu dijital anketler, bizlere doğru sonuçları vermeyecektir. Yani futbol takımına en iyi ilk 11 seçer gibi partili olarak olur olmadık herkesin ismini anket sistemine yazmak, çok mantıklı bir hareket gibi durmamaktadır. Hele hele bu anketi yapanlar; bölgenin dinamiklerinden habersiz, potansiyel dedikleri adayları tanımayan ve bölgede faaliyet göstermeyen gazeteler olunca; bu anketlerin hiçbir kıymeti kalmıyor.

Geçtiğimiz günlerde Adana merkezli, ismini cismini hiç duymadığımız, Hatay’la ilgisi olmayan bir gazetenin web sitesinde oluşturduğu anket; Hatay kamuoyunu meşgul etti. Söz konusu gazetenin etki ettiği çevreler bir kenara, Adana’da faaliyet gösteren bir gazetenin Hatay’da bir çalışma yapması ne kadar aklı selim bir hareket bilemiyorum. Sormak lazım gazeteye, acaba Adana’da yaptığından istediği rantı sağlayamadı da rotayı Hatay’a mı çevirdi? Gazete, önemli bir sanayi şehri olan Hatay’da birkaç iş adamını bu ankete ekleyerek, bir şeyler koparmak mı derdinde? Bir gazetenin yayın politikası bu değildir tabi ki ama insan bir düşünüyor işte...

Öyle ya, Türkiye’de onlarca araştırma şirketi var. Bu araştırma şirketlerinin yapamadığını, bölgede ismi daha önce bir kere bile duyulmamış bir yerel gazete nasıl yapabilir? Yapılsa bile nasıl güvenilir? Kamuoyu araştırmaları açısından medyanın topluma karşı sorumluluklarından biri de kamuoyu araştırmalarının doğruluğunu; güvenilen, saygın bir kamuoyu araştırma şirketi tarafından yapılıp yapılmadığını araştırmaktır. Yani diğer medya kuruluşları, bu sonuçları yayınlayıp, nasıl kamuoyu oluşturmaya çabalayabilir? Bu başlı başına habercilik etik değerlerini sorgulamak anlamına gelir.

Kaldı ki, dijital ortamlarda hazırlanan anketlere hiçbir zaman güvenemeyiz. Zira bu anket sonuçları, anketin işlendiği veritabanında, web sitesi paneli üzerinden rahatlıkla değiştirilebilir. Elimizde; seçime daha 9 ay varken ortaya atılmış anketler, bu anketlerin sahibi olan adı sanı duyulmamış yerel gazeteler, ve dijital ortamın dinamikliği varken bu anketlere nasıl güvenebiliriz? İstenildiği gibi manipüle edilebilen sonuçlara ne kadar inanabiliriz?

Yukarıdaki görselde görüldüğü üzere bir web sitesi anketinde düzenlenen ankette yanıtlar isteğe göre hızlıca değiştirilip, sonuçlar manipüle edilebilir. Telefon numarası aracılığıyla gerçek kişi olduğunuzu teyit etmeniz bir şey değiştirmez. Çünkü panelde telefon numarasını da değiştirebiliyorsunuz, verilen yanıtı da, yanıt veren kişinin ismini de. Hal böyleyken, bu tür ısmarlama anketlere inanmak akıl tutulmasından başka bir şey değildir.

Tavsiyedir, seçim olmayan dönemlerde yapılan sözde kamuoyu araştırmalarının kimler tarafından, neden yapıldığını sorgulayın. Arkasındaki kişiler ve ardındaki nedenler birer birer karşısınıza çıkacaktır. Benden söylemesi, bugün kamuoyunu manipüle ederek, kendilerini üst sıralarda görenler, yarın istedikleri sonucu alamayınca sizden de hesap sorarlar.

Çünkü bu insanların derdi koltuk.

Ve bunlar o koltuklara oturamadıkça, oturduğunuz koltukları başınıza çalmaya çalışmaktan bir adım bile geri durmayacaklardır.